3. Burimet e normave të Kanunit.

Krijuesi i normave të Kanunit është vetë populli i Labërisë me mençurinë e tij. Ato pasqyrojnë botën  shpirtërore të tij të përcaktuar në analize të fundit nga kushtet materiale të jetesës. Nevojat historike, shoqërore, ekonomike, jetësore të njerëzve kanë diktuar vendosjen e normave, zakoneve, rregullave të sjelljes në mes tyre, bazuar në parimet e larta të moralit.

Zakonet kanë luajtur rol parësor në formacionet e hershme shoqërore parashtetërore, për rregullimin e marrëdhënieve brenda një grupi shoqëror. Ato gjithashtu kanë rëndësi të veçantë në formimin e sistemit të së drejtës.

Historikisht dihet  se zakonet kanë vepruar e veprojnë më gjatë, pavarësisht se nuk janë sanksionuar nga shteti.

Kushtet historike në të cilat ka kaluar Shqipëria në tërësi dhe Labëria në veçanti dhe zhvillimet e brendshme ekonomike-shoqërore, kanë përcaktuar faktin që mjaft zakone ndryshuan në brendësi dhe u shndërruan në norma të së drejtës zakonore, u bënë pjesë përbërëse e sistemit të së drejtës. E drejta zakonore është forma fillestare dhe më e lashtë e së drejtës. Fakti që ajo vazhdoi të veprojë deri në kohën tonë, tregon për forcën e potencialin e së drejtës zakonore. Pikërisht për këto arsye ajo është ndër problemet kryesore të teorisë të së drejtës bashkëkohore.

Pleqtë e zakonit, nëpërmjet zgjidhjes së çështjeve, mosmarrëveshjeve a konflikteve të ndryshme, ose u referoheshin zakoneve të mëparshme, ose vendosnin një normë të re, e cila, vihej në përdorim edhe për zgjidhje analoge në të ardhmen si precedent gjygjësor. Kështu bëhet kalimi gradual nga zakonet e lashta të të parëve në norma të së drejtës zakonore, si rezultat i zhvillimit historik, i ndarjes dhe i diferencimit të shoqërisë në klasa, pozita ekonomike e të cilave u sanksionua në normat e së drejtës zakonore.

Pikërisht për këto arsye kanuni përmban norma sjelljeje që nga lashtësia, nga Ilirët, rendi gjinor, nga mesjeta dhe shtresëzime të reja, veçanërisht në shek.XVIII dhe deri në gjysmën e parë të shek.XX.

Pra, burimi i parë kryesor i normave të Kanunit të Labërisë, janë zakonet që u kthyen në norma juridike, për shkak të zbatimit të tyre të vazhdueshëm e të detyrueshëm. Veç normave të përbashkëta të së drejtës zakonore, në njësi tokësore të veçanta, në fshatra, kanë vepruar edhe zakone të vendit të detyrueshëm për t’u zbatuar brenda tyre. Sipas vendit bëhet kuvendi.

Burimi tjetër kryesor i normave të Kanunit janë vendimet e Kuvendit të burrave, besëlidhjet e ndryshme për çështje të rëndësishme, si psh për pajtimin e gjaqeve (hasmërive), ndarjen e kufijve të tokave  apo të maleve, etj.

Në Labëri janë zhvilluar mjaft kuvende të rëndësishme që njihen në historinë e popullit shqiptar, si  i Himarës (Shekulli XV). Kuvendi i Progonatit (1846), Kuvendi i Mesaplikut (1847) dhe kuvende të tjerë, të cilët lidhen drejtpërsëdrejti me reformat e së drejtës zakonore të Labërisë, e për të cilët do të flitet më poshtë.

Pikërisht këto burime të së drejtës zakonore përbënin bazën për rregullimin e marrëdhënieve shoqërore ndërmjet njerëzve të bashkësisë labe. Ato njëkohësisht ishin mburoja nga çdo arbitraritet, sepse askush nuk mund të vihej para përgjegjësisë civile, penale apo për shkelje të tjera, pa u mbështetur në normat e Kanunit. Çdo veprim ishte i domosdoshëm të bazohej në këto norma.

Askush nuk mund të vepronte në kundërshtim apo duke i anashkaluar ato, ndryshe reagonte tërë bashkësia dhe nuk lejonte vetëgjyqësinë.